Çocuklarla Empatik İletişim
(Aynı Dili Konuşanlar Değil, Aynı Duyguyu Paylaşanlar Anlaşabilir)
Bir önceki yazımda ebeveynin çocukla iletişimde kullandığı hatalı ifadelerden ve bu ifadelerin çocukta oluşturabileceği duygusal tepkilerin neler olabileceğinden bahsetmiştim.
İnsan ilişkilerinde ancak hatalı tutumlarımızı fark edebilirsek düzeltme çabasına girebiliriz. Hatalı ifadelerimizi ve yaklaşımlarımızı fark ettikten sonra doğru iletişime geçebilmenin en etkili yollarından biri karşımızdaki kişi ile EMPATİ KURABİLMEK olabilir.
Empati kurmak, en kısa ifadesiyle kişinin kendisini karşısındakinin yerine koyarak, olaylara onun bakış açısıyla bakması, o kişinin duygu ve düşüncelerini doğru şekilde anlaması, hissetmesi ve hissettiğini karşı tarafa aktarabilmesi anlamına gelmektedir. Bu tanıma baktığımızda karşı tarafın ne hissettiğini anlamak iletişim kurmak için yeterli değildir. Karşı tarafa onu anladığımızı hissettirmemiz ve uygun şekilde yaklaşım belirlememiz empatinin gerçekleşmesi için temel koşuldur.
Empati konusunu çocuk-anne-baba ekseninde incelemeden önce genel olarak insan ilişkilerindeki önemi üzerinde durmak isterim. Hepimizin en önemli ve vazgeçilmez isteklerinden biridir “ANLAŞILMAK” öyle değil mi?
- Hangimiz dinlenilmeden, açıklama yapma fırsatı bile bulamadan yargılanmaktan hoşlanırız ki?
- Hangimiz bir davranışımız ya da bir sözümüzle hemen suçlanmak isteriz ki?
- Hangimiz bir karakter özelliğimizden dolayı (ör: kalabalık ortam sevmemek, çekingen olmak vb.) olumsuz eleştirilmek isteriz ki?
- Hangimiz eksiklerimizin ve hatalarımızın kırıcı bir şekilde (“beceriksizsin”, “hiçbir şeyi başaramıyorsun”) söylenmesini isteriz ki?
İncelediğimiz zaman, bütün bu durumlar empatiden uzak davranışları ifade ediyor. Hiçbir yetişkin kendisine yukarıdaki örneklerdeki gibi davranılmasını istemez öyle değil mi?
Çocuklarımızla da iletişim kurarken kendi beklenti, istek ve duygularımızdan yola çıkarak düşünmek, çok etkili bir iletişim ve empati başlangıcı olacaktır.
Günlük yaşam akışında iletişim hataları yapmadan, durup düşünerek çocuğumuzu anlayarak harekete geçmek, çocuğumuza anlaşıldığını hissettirecektir. Anlaşıldığını hisseden, yargılanmadan dinlenileceğini bilen çocuk, açık bir iletişimle duygularını paylaşma güvenine sahip olacaktır.
Örneğin: Çocuğumuz okuldan eve geldi ve sürekli gergin ve öfkeli tavırları var. Bu duruma tepkimiz ne olur?
- Empatik olmayan yaklaşım: “Bir gün de eve normal dönemez misin? “Sen hep böyle agresif bir çocuksun zaten”
- Empatik yaklaşım: “Bugün senin için gergin bir gün oldu sanırım”
Empatik olmayan yaklaşım; yargılayıcı ve çocuğun zaten agresif olduğu etiketini çocuğa yakıştıran bir tutum. Bu tutumda kendini suçlu hisseden çocuk, içine kapanabilir ya da savunucu bir iletişimle “hayır ben agresif değilim, sensin agresif” vb. ifadelerle kendini korumaya aldığı gibi, ebeveynini de suçlayabilir. BU ARADA ÇOCUĞUN YAŞADIĞI OLAYI VE DUYGUSUNU ÖĞRENEMEMİŞ OLURUZ.
Empatik yaklaşım da ise, ebeveyn çocuğun gergin olduğunu fark etmiştir. İletişimin devamında ÇOCUĞUN YAŞADIĞI OLAYI VE DUYGUSUNU öğrenmiş oluruz. Anlaşıldığını fark eden çocuk kendisini ifade eder, çocukla empati kurup onu anladığını belirten ebeveyn, çocuğun sorunun çözümünde çocuğa rehberlik eder (yardımcı olur da diyebiliriz) İşte bu nokta da EMPATİK İLETİŞİM TAM OLARAK SAĞLANMIŞ OLUR.
Başka bir örneği ele alalım:
Örneğin: İki kardeş oyun oynarken; kardeşlerden birinin, diğerinin oyuncak arabasını alıp geri vermediğini ve oyuncağı elinden alınan çocuğun bu duruma çok öfkelendiğini düşünelim.
Empatik olmayan yaklaşım: “Bir türlü oyuncaklarını paylaşmayı öğrenemedin zaten” ya da “kardeşin küçük, sen büyüksün sen oynamayıver” ya da “sende git başka oyuncaklarınla oyna”
Empatik yaklaşım: “Seni anlıyorum kardeşinin oyuncağını alması seni öfkelendirdi”
Empatik olmayan yaklaşım çocuğun yetersiz olduğunu hissettirebilen, yaşı sebebiyle sorumluluk yükleyen ya da kendi fikir üretmesine olanak tanımayan bir yaklaşım. Yine suçlanan bir çocuğun savunmaya geçmesine, dolayısıyla ebeveyn çocuk arasında çatışma yaratabilecek bir yaklaşım.
Empatik olan yaklaşım da ebeveyn çocuğun duygusunu anladığını ifade etti. Çocuk ta kendisinin anlaşılmış olduğunu fark ederek rahatladı. Anlaşıldığını hisseden çocuk kardeşine ve duruma karşı saldırgan tepkiler vermek yerine ebeveyn rehberliğinde, sorun için beraberce çözüm önerileri üretebilecek duruma gelecektir. EMPATİK İLETİŞİM BURADA SAĞLANMIŞ OLUR.
Sizlerde günlük akışta kurduğunuz iletişimlerde empatik olan ve olmayanlara karşı dikkat geliştirdiğinizde farkındalığınız artacaktır diye düşünüyorum.
Empatik yaklaşımın başka bir boyutundan daha bahsetmek isterim. Çocuğumuzla aramızdaki empatik iletişimin artmasını beklerken ebeveynler arasındaki iletişim modellerini de gözden geçirmek gerekiyor.
Anne ve baba kendi arasında empatik dili kullanabiliyor mu?
Anne ve baba iletişim kurarken sürekli bir güç savaşı verip, haklı çıkma mücadelesine giriyor mu? Yani ego savaşları yaşanıyor mu? “Senin dediğin değil, benim dediğim doğru” mücadeleleri veriyor mu?
Günlük yaşam sorumluluklarını paylaşırken bir eş diğerinin gün içinde yaşamış olduğu olaylar ve duygularına karşı anlayış gösterip, birbirlerine rehberlik ettiklerinde empatik yaklaşımı sağlamış olurlar.
ÇOCUKLAR İÇİN EMPATİK YAKLAŞIMI AİLE İÇİNDE ÖĞRENMENİN EN ETKİLİ YÖNTEMİ ANNE BABANIN BİRBİRİYLE KURDUKLARI İLETİŞİME TANIK OLMALARIDIR.
Çocuklarda empatik becerilerin gelişmesi için etkili diğer yöntemler ise şu şekilde sıralanabilir:
- Gün sonunda gün içi aktiviteleri hakkında sohbet edin ve çocuğunuzun yaşadığı durumlar hakkında duygularını da ifade etmesi için konuşmasına fırsat tanıyın.
- Çocuğunuzun yaşadığı stresli durumlar hakkında kendi yaşantınızdan benzer örneklerle onu anladığınızı ve kendi başınıza da buna benzer durumlar gelebildiğini ifade ederek, durumları normalleştirin.
- İhtiyacı olan insanlara gerektiğinde destek olarak çocuğunuzun iyilik ve yardımseverlik duygularını pekiştirin
- Anne baba olarak birbirinizi anladığınızı ve sağlıklı bir iletişimle problemleri çözebildiğinizi çocuğunuzun görmesi için fırsatlar tanıyın ki, rol model olarak empati duygusunun gelişmesine fırsat tanıyın.
Görüşmek dileğiyle
EMPATİYLE KALIN😊
Sevgiler
Selamlar!!!🙂